โรคฟันผุในเด็กทารกและวัยหัดเดิน

โดยเล็กที่สุดที่หมอได้พบมีอายุเพียงประมาณ 11 เดือนเท่านั้นเอง ดังนั้นปัญหาเรื่อง เด็กฟันผุ โดยเฉพาะในเด็กเล็กจึงเป็นอีกภาวะหนึ่งที่คุณพ่อคุณแม่ควรป้องกันและเฝ้าระวัง ตั้งแต่ฟันน้ำนมซี่แรกของลูกน้อยกันเลยค่ะ

หนูน้อยเจ้าของฟันในภาพมีอายุ 1 ปี 4 เดือน มีฟันหน้าบน 4 ซี่ และฟันหน้าล่าง 4 ซี่ขึ้นในช่องปาก ฟันกรามบนด้านขวากำลังโผล่พ้นเหงือกมานิดเดียว (เห็นสีเหลืองๆมุมซ้ายล่างของภาพน่ะค่ะ) คุณแม่บอกว่าฟันซี่แรกซี่หน้าล่างขึ้นเมื่ออายุประมาณ 7 เดือน และซี่หน้าบนนี้ขึ้นเมื่ออายุประมาณ 9 เดือน ซึ่งฟันหน้าบนทั้ง 4 ซี่ยังขึ้นไม่เต็มซี่เลย แต่ทั้งหมดที่โผล่พ้นเหงือกก็ผุกร่อนไปเกือบทั้งหมดซะแล้ว โดยเฉพาะฟันหน้าบนคู่กลาง (ที่เห็นสีเหลืองเข้มเขียวๆ เป็นฟันผุ ถ้าเอาเครื่องมือหมอเขี่ยดู จะนิ่มยุ่ย เขี่ยก็หลุดออกได้)

ปัญหาฟันผุเกิดจาก 3 ปัจจัย ได้แก่ แบคทีเรีย น้ำตาล และฟัน เมื่อปัจจัยทั้งหมดมาประกอบรวมกันในระยะเวลาหนึ่งก็จะทำให้เกิดฟันผุ

1.แบคทีเรีย

แบคทีเรียมีอยู่ในขี้ฟัน ทุกคนมีขี้ฟันเกิดขึ้นทุกๆ นาที การแปรงฟันให้สะอาดทุกวัน วันละ 2 ครั้ง จะช่วยลดปริมาณแบคทีเรียในช่องปากลง หากแปรงฟันไม่สะอาดจำนวนแบคทีเรียก็จะมีสะสมมากขึ้น นอกจากนี้ เด็กๆ ยังอาจได้รับเชื้อแบคทีเรียที่ทำให้ฟันผุเพิ่มขึ้น จากผู้ใหญ่ที่มีฟันผุผ่านการเป่าอาหาร หรือชิมอาหารก่อนนำมาป้อนน้องได้ด้วยเช่นกัน  

2.น้ำตาล

อาหารหลักของเด็กเล็กก็คือนม ซึ่งนมทุกชนิดมีน้ำตาลแลคโตสเป็นองค์ประกอบ ยิ่งถ้าเป็นนมรสหวานต่างๆ ด้วยแล้ว เด็กก็จะได้รับน้ำตาลซูโครสของโปรดแบคทีเรียเพิ่มเติมลงไปอีก ส่วนขนมหวานต่างๆ ก็เป็นอีกหนึ่งสาเหตุ แต่จากการสอบถามคุณแม่ของเด็กเล็กวัยไม่ถึง 1 ปี มักจะปฎิเสธว่า ไม่ได้ให้ลูกทานขนมหวาน

3.ตัวฟัน

ตัวฟันที่สร้างมาแบบไม่แข็งแรงสมบูรณ์จะมีความเสี่ยงให้ผุง่ายกว่าปกติ ซึ่งจะทราบได้อย่างไรว่าฟันของลูกแข็งแรงหรือไม่นั้น คุณหมอฟันที่ตรวจฟันให้น้องสามารถบอกได้ค่ะ… แต่หมอขอบอกว่า โดยส่วนใหญ่แล้วฟันของเด็กถูกสร้างมาแข็งแรงเพียงพอต่อการใช้งานได้อย่างปกติแน่นอน

มีเด็กจำนวนน้อยรายมากที่เป็นโรคบางอย่างตั้งแต่กำเนิด หรือถูกรบกวนกระบวนการสร้างฟันตั้งแต่อยู่ในครรภ์มารดา จึงส่งผลให้ฟันน้ำนมสร้างมาอย่างไม่แข็งแรงสมบูรณ์ แต่ถึงกระนั้น…. นี่ก็ไม่ใช่เหตุผลที่เราปล่อยให้ เด็กฟันผุ !!! เพราะแม้ว่าจะมีฟันไม่แข็งแรง แต่หากสามารถดูแลป้องกันฟันผุได้ถูกต้องและเต็มที่ ฟันซี่นั้นก็จะไม่ผุได้เช่นกัน  

อย่างไรก็ตาม ฟันทุกซี่ที่เพิ่งขึ้นในช่องปากแม้จะสร้างมาแข็งแรงสมบูรณ์ดีตามปกติ การสะสมแร่ธาตุก็ยังไม่เต็มที่ ซึ่งแคลเซียมในน้ำลายนี้เองจะช่วยเสริมสร้างแร่ธาตุให้ผิวฟันต่อ ความแข็งแรงก็จะมากขึ้น  ฟันของเด็กๆ ที่ขึ้นใหม่ๆจึงมีความเสี่ยงที่จะผุมากกว่าฟันที่ขึ้นในช่องปากมานานแล้ว

การที่เราทราบว่าฟันทุกซี่ของลูกถูกสร้างมาแข็งแรง เราดีใจได้ แต่ไม่ควรชะล่าใจ ในทางกลับกัน.. การที่เราทราบว่าฟันซี่ใดของลูกสร้างมาไม่สมบูรณ์ เราต้องใช้วิธีป้องกันฟันผุที่เข้มข้นขึ้น

คราวนี้หมอขอกลับมาวิเคราะห์สาเหตุที่ทำให้เด็กเล็กๆ อาจเกิดฟันหน้าบนผุลักษณะคล้ายกับภาพด้านยนกันนะคะ โดยพิจารณาตาม 3 ปัจจัยที่ทำให้ฟันผุ ดังนี้

1. ป้องกันแบคทีเรีย : คุณแม่แปรงฟันให้ลูกไม่ได้ การที่เด็กเล็กๆ ไม่ยอมให้แปรงฟันเป็นเรื่องที่เกิดขึ้นอยู่เสมอ เด็กมีอาวุธทรงพลังอย่างเดียวคือเสียงร้องไห้ หากลูกร้องแล้วแม่ไม่กล้าแปรงฟันให้ลูก ลูกก็จะร้องทุกครั้งที่ถูกแปรงฟันเพื่อจะได้ไม่ต้องแปรง ขี้ฟันก็สะสม แบคทีเรียเพิ่มพูน มีโอกาสเกิดฟันผุและเหงือกอักเสบแน่นอน
2. การกินน้ำตาล : อาหารหลักของเด็กเล็กช่วงขวบปีแรกคือนม ในนมทุกชนิดมีน้ำตาล การดูดนมแล้วหลับไปหรืออมนมคาบค้างก็จะเพิ่มความเสี่ยงมากขึ้น ยิ่งเป็นนมขวดหรือนมผสมน้ำผึ้ง ฟันผุก็จะยิ่งรุนแรงรวดเร็วมาก
3. ตัวฟันของเด็ก : ไม่ว่าฟันจะสร้างมาแข็งแรงหรือไม่ ไม่ใช่ปัญหาหลัก แต่น่าจะเพราะฟันอยู่ในปากเล็กๆ ที่ทั้งแคบและมืด ง่ายต่อการซ่อนตัวหากเจ้าของไม่ยินยอมให้ดู แถมมีหลายด้านทั้งด้านหน้า ด้านหลัง ด้านใน ซอกฟัน ฯลฯ ทำให้มองเห็นยากขึ้นไปอีก ยิ่งถ้าเจ้าของเม้มเกร็งปากและแก้มด้วยแล้ว โอกาสในการเห็นฟันแทบจะไม่มีเลย รวมถึงตอนแปรงฟันที่หัวน้อยๆ ของลูกหันไปหันมาด้วย สิ่งเหล่านี้ล้วนเป็นอุปสรรคต่อการแปรงฟันให้ลูก ซึ่งคุณแม่บางท่านอาจจะยังไม่เคยได้เห็นฟันของลูกชัดๆ ทั่วทุกซี่เลยก็เป็นได้

หากคุณแม่เกิดคำถามว่าแล้วจะทำอย่างไรดี?… หมอขอตอบอย่างตรงไปตรงมาว่า ถึงลูกจะไม่ให้ดู แม่ก็ต้องดูฟันลูกให้ได้ค่ะ ลูกของหมอฟันเองก็ไม่ใช่ว่าจะยอมตั้งแต่แรก แต่เรามุ่งมั่นที่จะดูฟันลูกให้ได้ แม่ต้องเห็นทุกซี่เวลาแปรงฟัน จะใช้กลวิธีใดคุณแม่ก็ต้องสรรหาทางให้ได้ เมื่อแม่ไม่ยอมกว่าลูกก็ต้องยอมค่ะ และในที่สุดความมุ่งมั่นของคุณแม่ก็จะประสบความสำเร็จอย่างแน่นอน

หนูน้อยเจ้าของฟันในภาพด้านบนได้มารับการรักษาที่โรงพยาบาลเรียบร้อยแล้ว และมีฟันที่สวยงามไว้ใช้งานต่อไปได้ (ตามรูป) ซึ่งคุณแม่เองก็พยายามดูแลป้องกันอย่างเต็มที่เพื่อไม่ให้มีฟันผุอีก

ไม่มีพ่อแม่คนไหนอยากให้ลูกมีฟันผุ นึกย้อนไปถึงวันที่เฝ้ารอเห็นฟันซี่แรกของลูกขึ้นเป็นซี่ขาวๆ เล็กๆ สวยงาม ทุกคนตื่นเต้นดีใจ ธรรมชาติให้เรามาสวยแล้ว เราต้องดูแลต่อให้ดี…  ขอแค่แม่อย่าเผลอใจ หรือใจอ่อน ต้องหนักแน่นกับการดูแลฟันลูกตั้งแต่ฟันเพิ่งขึ้น ลูกก็จะมีฟันขาวสวยให้คุณแม่ชื่นชมไปนานๆ ค่ะ